ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΑ ΔΙΑΖΥΓΙΑ
Α. Τα ΝΕΑ ΑΡΘΡΑ του Αστικού Κώδικα για τα Συναινετικά Διαζύγια
Με το άρθρο 22 Ν. 4509/2017 προβλέπεται για πρώτη φορά η συναινετική λύση του γάμου με συμβολαιογραφική πράξη. Ειδικότερα, με το εν λόγω άρθρο αντικαθίστανται τα άρθρα 1438 και 1441 του Αστικού Κώδικα, τα οποία πλέον έχουν ως εξής:
«Άρθρο 1438
Ο γάμος μπορεί να λυθεί με διαζύγιο, το οποίο απαγγέλλεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση ή με συμφωνία μεταξύ των συζύγων, όπως ορίζεται στο άρθρο 1441.
Άρθρο 1441
- Οι σύζυγοι μπορούν με έγγραφη συμφωνία να λύσουν τον γάμο τους. Η συμφωνία αυτή συνάπτεται μεταξύ των συζύγων με την παρουσία πληρεξούσιου δικηγόρου για καθέναν από αυτούς και υπογράφεται από τους ίδιους και από τους πληρεξούσιους δικηγόρους τους ή μόνον από τους τελευταίους, εφόσον είναι εφοδιασμένοι με ειδικό πληρεξούσιο. Η πληρεξουσιότητα πρέπει να έχει δοθεί μέσα στον τελευταίο μήνα πριν από την υπογραφή της συμφωνίας.
- Αν υπάρχουν ανήλικα τέκνα, για να λυθεί ο γάμος πρέπει να ρυθμίζεται η επιμέλειά τους, η επικοινωνία με αυτά και η διατροφή τους, με την ίδια ή με άλλη έγγραφη συμφωνία μεταξύ των συζύγων, που υπογράφεται όπως ορίζεται στην παράγραφο 1 και ισχύει για δύο (2) έτη τουλάχιστον.
- α) Η έγγραφη συμφωνία για τη λύση του γάμου, καθώς και η συμφωνία για την επιμέλεια, την επικοινωνία και τη διατροφή των ανήλικων τέκνων υποβάλλονται από τους πληρεξούσιους δικηγόρους του κάθε συζύγου, μαζί με τα ειδικά πληρεξούσια σε συμβολαιογράφο.
β) Η κατάρτιση της συμβολαιογραφικής πράξης της παραγράφου 4 του παρόντος άρθρου απέχει τουλάχιστον δέκα (10) ημέρες από την έγγραφη συμφωνία των συζύγων, η ημερομηνία της οποίας αποδεικνύεται με βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής των συζύγων από τη Γραμματεία του Ειρηνοδικείου της έδρας του συμβολαιογράφου που θα καταρτίσει τη συμβολαιογραφική πράξη. - Ο συμβολαιογράφος συντάσσει πράξη με την οποία βεβαιώνει τη λύση του γάμου, επικυρώνει τις συμφωνίες των συζύγων και τις ενσωματώνει σε αυτή. Τη συμβολαιογραφική πράξη υπογράφουν οι σύζυγοι και οι πληρεξούσιοι δικηγόροι τους ή μόνον οι τελευταίοι, εφόσον είναι εφοδιασμένοι με ειδικό πληρεξούσιο. Η πληρεξουσιότητα πρέπει να έχει δοθεί μέσα στον τελευταίο μήνα πριν από την υπογραφή της πράξης. Όταν η βεβαίωση αφορά στην επιμέλεια, επικοινωνία και διατροφή των ανήλικων τέκνων, η πράξη αποτελεί εκτελεστό τίτλο, εφόσον έχουν συμπεριληφθεί στη συμφωνία οι ρυθμίσεις των άρθρων 950 και 951 του Κώδικα Πολιτικής Δικονο-μίας. Μετά τη λήξη ισχύος της επικυρωμένης συμφωνίας, μπορεί να ρυθμίζεται η επιμέλεια, η επικοινωνία και η διατροφή των τέκνων για περαιτέρω χρονικό διάστημα με νέα συμφωνία και με την ίδια διαδικασία.
- Η λύση του γάμου επέρχεται με την κατάθεση αντιγράφου της συμβολαιογραφικής πράξης στο ληξιαρχείο όπου έχει καταχωρισθεί η σύσταση του γάμου.»
Επιπλέον, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 22, η λύση του γάμου με κατάθεση της συμβολαιογραφικής πράξης στο ληξιαρχείο δεν καταλαμβάνει τις ήδη κατατεθειμένες αιτήσεις στα δικαστήρια, για τις οποίες έχουν εφαρμογή οι διατάξεις που ίσχυαν κατά το χρόνο κατάθεσής τους, ενώ σύμφωνα με την παρ. 4 του ιδίου άρθρου, η πνευματική λύση θρησκευτικού γάμου που λύθηκε με συμβολαιογραφική πράξη είναι υποχρεωτική και ολοκληρώνεται με αίτηση προς την Ιερά Μητρόπολη όπου ανήκει ο ιερός ναός τέλεσης του γάμου, συνοδευόμενη από σχετική παραγγελία του αρμοδίου Εισαγγελέα Πρωτοδικών.
Β. Τα ανακύψαντα ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ επί της νέας διαδικασίας
- Προθεσμία υπογραφής από θεώρηση γνησίου υπογραφών: Το γνήσιο της υπογραφής των συζύγων από την αρμόδια υπηρεσία του Ειρηνοδικείου πρέπει να έχει γίνει τουλάχιστον δέκα (10) πλήρεις (ημερολογιακές, όχι εργάσιμες) ημέρες προ της υπογραφής του συμβολαιογραφικού εγγράφου λύσης του γάμου.
- Θεώρηση υπογραφών με διαφορά ημερών: Εάν ο ένας σύζυγος πάει για θεώρηση γνησίου της υπογραφής του στο Ειρηνοδικείο την μία μέρα και ο άλλος σύζυγος πάει για την θεώρηση της δικής του υπογραφής άλλη μέρα, τότε το δεκαήμερο θα ξεκινήσει να μετρά από την επομένη της μεταγενέστερης θεώρησης της υπογραφής (πχ ο ένα πάει στις 10/1/18 και ο άλλος στις 15/1/18, τότε το δεκαήμερο μετρά από 16/1/18).
- Κατά τόπον αρμοδιότητα: Αρμόδιο κατά τόπο είναι το Ειρηνοδικείο της έδρας του Συμβολαιογράφου, ο οποίος βεβαιώνει την λύση του γάμου συντάσσοντας την σχετική συμβολαιογραφική πράξη.
- Χρονική ισχύς ειδικού πληρεξουσίου: Το ειδικό πληρεξούσιο, το οποίο χορηγείται στους δικηγόρους για εκπροσώπηση των συζύγων ενώπιον του Συμβολαιογράφου και υπογραφή της σχετικής συμβολαιογραφικής πράξης, έχει ισχύ ενός (1) μήνα. Μετά την πάροδο του μηνός το πληρεξούσιο αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον πληρεξούσιο δικηγόρο, οπότε θα χρειαστεί η έκδοση νέου.
- Υπογραφή συμφωνητικού από πληρεξουσίους δικηγόρους: Εάν οι δικηγόροι είναι εφοδιασμένοι με ειδικό πληρεξούσιο, για την υπογραφή του ιδιωτικού συμφωνητικού λύσης του γάμου από αυτούς, τότε παρακάμπτεται η διαδικασία του Ειρηνοδικείου, υπό την έννοια ότι οι πληρεξούσιοι δικηγόροι δεν πηγαίνουν στο Ειρηνοδικείο για την θεώρηση της δικής τους υπογραφής και το δεκαήμερο ξεκινά να μετρά την επομένη της ημερομηνίας που φέρει το ιδιωτικό συμφωνητικό.
- Αριθμός πληρεξουσίων δικηγόρων: Οι δικηγόροι που παρίστανται κατά την υπογραφή της συμβολαιογραφικής λύσης του γάμου είναι υποχρεωτικά δύο (2), ένας δηλαδή για κάθε σύζυγο.
- Υποχρεωτική παράσταση δικηγόρων: Η παράσταση των δικηγόρων είναι υποχρεωτική και ο Συμβολαιογράφος ελέγχει, κατά την παράσταση και υπογραφή, την προσκόμιση των σχετικών προεισπράξεων αμοιβής των δικηγόρων, τις οποίες και προσαρτά στην συμβολαιογραφική πράξη λύσης του γάμου.
- Απαραίτητα δικαιολογητικά: 1. Ληξιαρχική πράξη γάμου, 2. Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης και 3. Ληξιαρχική πράξη γέννησης τέκνου (εφόσον υπάρχουν παιδιά).
- Καταχώρηση πράξης σε Ληξιαρχείο: Η πράξη της λύσης πρέπει να καταχωρηθεί στο Ληξιαρχείο εντός τριάντα (30) ημερών από την υπογραφή της. Αν περάσουν οι 30 ημέρες και έως καθυστέρηση τριών (3) μηνών επιβάλλεται πρόστιμο 100€, ενώ πέραν των τριών μηνών το πρόστιμο είναι 300€.
- Ύπαρξη τέκνων – αριθμός συμφωνητικών: Όταν υπάρχουν τέκνα, η έγγραφη συμφωνία περί διατροφής, επιμέλειας και επικοινωνίας μπορεί να είναι είτε στο ίδιο ιδιωτικό συμφωνητικό της λύσης του γάμου είτε σε χωριστό συμφωνητικό.
- Διατροφή: Στο ιδιωτικό συμφωνητικό στο οποίο προβλέπεται καταβολή διατροφής, θα πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία καταβολής της, προκειμένου να μπορεί να προσδιορισθεί η υπερημερία. Εάν δεν προβλέπεται συγκεκριμένη χρονική διάρκεια καταβολής της τότε ισχύει η εκ του νόμου διετία.
- Ύπαρξη τέκνων –υποχρεωτικό περιεχόμενο συμφωνητικού: Απαραιτήτων όταν υπάρχουν τέκνα πρέπει να υπάρχει ρύθμιση για διατροφή, επιμέλεια και επικοινωνία. Η πρόβλεψη αυτών των τριών ελέγχεται από Συμβολαιογράφο.
- Αμοιβή Συμβολαιογράφου: Τα δικαιώματα του Συμβολαιογράφου είναι πάγια (με βάση τον αριθμό των φύλλων).
- Άλλες συμφωνίες στο ιδιωτικό συμφωνητικό λύσης: Εάν υπάρχει στο ιδιωτικό συμφωνητικό συμφωνία να μείνει ο ένας σύζυγος στο σπίτι του άλλου, τότε η συμφωνία αυτή εκλαμβάνεται ως χρησιδάνειο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε θέματα αμοιβής Συμβολαιογράφου (αναλογικά) και εξόδων (χαρτόσημο). Εάν, ωστόσο, η παραχώρηση της στέγης είναι η «διατροφή» που καταβάλλει ο ιδιοκτήτης του σπιτιού σύζυγος, τότε νομικά πρόκειται για διατροφή σε είδος και όχι χρησιδάνειο.
- Εμπεριεχόμενες δικαιοπραξίες σε συμφωνητικό – έξοδα: Εάν η έγγραφη συμφωνία των συζύγων αναφέρεται σε περιοδικές καταβολές (διατροφή) τότε τα δικαιώματα του Συμβολαιογράφου είναι πάγια (με βάση τον αριθμό των φύλλων). Αν, όμως, με το συμφωνητικό μοιράζονται ακίνητα, γίνεται γονική παροχή, διανέμονται χρήματα κοινού λογαριασμού ή μετρητά, τότε εμπεριέχεται άλλου είδους δικαιοπραξία -πέραν της συμφωνίας λύσης του γάμου, διατροφής, επιμέλειας και επικοινωνίας- η οποία είναι χρηματικά αποτιμητή, με αποτέλεσμα να ισχύουν τα περί αναλογικών δικαιωμάτων των Συμβολαιογράφων (ποσοστό επί αξίας).
Σε κάθε περίπτωση, Δικηγόροι και Συμβολαιογράφοι, πρέπει να γνωρίζουν τα ανωτέρω διαδικαστικά αλλά και ουσιαστικά ζητήματα, προκειμένου να μπορούν να ενημερώσουν πλήρως τους εντολείς τους ειδικά στον τομέα των εξόδων διότι υπάρχει η πιθανότητα, από μια συμφωνία που εμπεριέχεται στο συμφωνητικό πέραν των βασικών οριζομένων από τον νόμο, να κληθούν οι σύζυγοι να καταβάλουν πολύ περισσότερα χρήματα από αυτά που είχαν υπολογίσει οι ίδιοι ή που τους είχαν πει οι Δικηγόροι τους με αποτέλεσμα την τυχόν παρακώληση της όλης διαδικασίας. Γι’ αυτό, καλό είναι τέτοιου είδους συμφωνίες να περιέχονται σε ξεχωριστά συμβολαιογραφικά έγγραφα εφόσον οι σύζυγοι επιθυμούν και την διανομή της περιουσίας (π.χ. με προσύμφωνα στα οποία και το μόνο δικαιολογητικό που χρειάζεται σε σχέση με οριστικά συμβόλαια, που είναι και πιο πολύπλοκα, είναι το πιστοποιητικό καταβολής του ΕΝΦΙΑ του ακινήτου για τα 5 τελευταία έτη).
Σημαντικό είναι επίσης ο Συμβολαιογράφος να επισημαίνει στους συναδέλφους δικηγόρους ότι θα πρέπει στο ιδιωτικό συμφωνητικό που συντάσσουν να προβλέπουν την περίπτωση παραβίασης των συμφωνηθέντων με την επιβολή χρηματικής ποινής και φυλάκισης με μνεία των άρθρων 950 και 951 ΚΠολΔ, διότι διαφορετικά η συμβολαιογραφική πράξη επικύρωσης της συμφωνίας (δεδομένου ότι από μόνη της η πράξη αυτή είναι καθαρά διαπιστωτική) δεν θα έχει εκτελεστότητα. Μόνο, συνεπώς, εάν αναφέρονται ρητά τα ανωτέρω άρθρα στο συμφωνητικό θα δύναται να εκτελεστεί.
***Σημειώνεται ότι τα ανωτέρω πρακτικά ζητήματα λόγω μη πρότερης εμπειρίας, απαντήθηκαν από εγκυκλίους και σεμινάρια του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Αθηνών σε συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία του ΔΣΑ και η παρούσα αποτελεί συνοπτική παρουσίαση των σημειώσεων που συγκεντρώθηκαν κατά την παρακολούθηση των σχετικών σεμιναρίων προς τον σκοπό διευκόλυνσης συναδέλφων δικηγόρων και συμβολαιογράφων.
