Κατά το ισχύον δίκαιο ιδιόγραφη καλείται η διαθήκη η οποία γράφεται ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη, χρονολογείται και υπογράφεται από αυτόν, τα δε στοιχεία αυτά είναι καίριας σημασίας για την εγκυρότητα της διαθήκης και την εξ’ αυτής απόκτηση κληρονομικών δικαιωμάτων. Η έννομη τάξη μας αναγνωρίζει και άλλους δύο τύπους διαθηκών: την δημόσια διαθήκη, η οποία συντάσσεται με δήλωση του διαθέτη ενώπιον Συμβολαιογράφου και παρουσία τριών μαρτύρων, άλλως με την παρουσία δεύτερου Συμβολαιογράφου και ενός μάρτυρα, και την μυστική διαθήκη, την οποία ο διαθέτης συντάσσει μόνος και εγχειρίζει σε Συμβολαιογράφο της εκλογής του, δηλώνοντάς του ότι το έγγραφο αυτό περιέχει την τελευταία βούλησή του, παρουσία και πάλι τριών μαρτύρων, άλλως δεύτερου Συμβολαιογράφου και ενός μάρτυρα.
Ο τύπος της ιδιόγραφης διαθήκης δεν απαιτεί σύνθετες διατυπώσεις, έξοδα και την σύμπραξη τρίτων προσώπων, ώστε ιδιόγραφη διαθήκη να μπορεί να συνταχθεί χωρίς ουδείς να λάβει γνώση ούτε του περιεχομένου της, ούτε αυτής καθ’ αυτής της καταρτίσεώς της. Παράλληλα, επιτρέπει στον διαθέτη να την τροποποιεί και να την ανακαλεί όσες φορές εκείνος επιθυμεί με ευκολία.
Στον αντίποδα, ο τύπος αυτός της διαθήκης εγκυμονεί και αρκετούς κινδύνους, καθόσον ιδιόγραφη διαθήκη μπορεί να συνταχθεί υπό την επιρροή και την απειλή τρίτων προσώπων με προφανή σκοπό την αλλοίωση της τελευταίας βούλησης του διαθέτη, η ιδιόγραφη διαθήκη μπορεί να καταστραφεί, να κλαπεί, ακόμα και να πλαστογραφηθεί ενώ συχνά η δικαιολογημένη άγνοια του διαθέτη για τα απαραίτητα στοιχεία του κύρους της, την καθιστά άκυρη εν τη γενέσει της.
Λίαν προσφάτως, εξαγγέλθηκε η τροποποίηση των διατάξεων περί ιδιόγραφης διαθήκης, ώστε η σύνταξη αυτής να είναι δυνατή μόνον ενώπιον Συμβολαιογράφου και όχι αποκλειστικά από τον διαθέτη, ως ισχύει. Η νεοπαγής αυτή ρύθμιση αναμένεται να ενισχύσει τον θεσμό της ιδιόγραφης διαθήκης, καθόσον θα παρέχεται η δυνατότητα στον Συμβολαιογράφο, ο οποίος ως άμισθος δημόσιος λειτουργός διαφυλάττει την εγκυρότητα των συναλλαγών, να ελέγξει την δικαιοπρακτική ικανότητα του διαθέτη, την ικανότητα δηλαδή του διαθέτη να αντιληφθεί ότι αποτυπώνει την τελευταία του βούληση στη δήλωση αυτή και τις συνέπειες αυτής, θα πιστοποιείται από την αρμόδια δημόσια Αρχή ότι πρόκειται πράγματι για την τελευταία βούληση του διαθέτη ενώ ο Συμβολαιογράφος θα διαδραματίζει τον απαραίτητο καθοδηγητικό ρόλο για την αποφυγή της συμπερίληψης στο κείμενο της διαθήκης ασαφών ή ακόμα και άκυρων όρων ενώ, στη συνέχεια, θα τηρεί σε ασφαλές αρχείο την διαθήκη μέχρι τη δημοσίευσή της.
Μέχρι και σήμερα δεν έχει θεσμοθετηθεί η εξαγγελλόμενη τροποποίηση των διατάξεων περί ιδιόγραφης διαθήκης και το σχετικό νομοσχέδιο να τεθεί υπό διαβούλευση.
Μαρία Τριανταφύλλου, Ειδική Νομική Συνεργάτης
